Dernekler, ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere bir araya gelen gerçek veya tüzel kişilerin oluşturduğu, kâr amacı gütmeyen kuruluşlardır. Türkiye’de dernek kurmak, belirli yasal işlemlerin takip edilmesini gerektirir. Peki dernek nasıl kurulur?
Dernek Kurma Şartları
Bir derneğin kurulabilmesi için en az yedi gerçek veya tüzel kişinin bir araya gelmesi gerekmektedir. Bu husus Dernekler Kanununun 3.Maddesinde düzenlenmiştir. Gerçek kişiler insanlardır, tüzel kişiler ise şirketler, dernekler, vakıflar gibi insan dışı kişilerdir. Dernek kurulurken bu yedi kişinin tamamı gerçek kişi de olabilir.
Dernek kurucularının fiil ehliyetine sahip olması, yani kendi adına hukuki işlem yapabilme yetkisine sahip olması gerekmektedir. 18 yaşından küçük kişiler ve akıl sağlığı yerinde olmayanlar fiil ehliyetine sahip değillerdir. Bunun yanında 18 yaşından küçük olan ancak ayırt etmek gücü bulunanlar gençlik derneklerine üye olabilirler.
Derneğin amacı, kanunlara aykırı olmamalı ve genel ahlaka uygun olmalıdır. Kurulacak her dernek için bir tüzük hazırlanır ve bu tüzük de derneğin amaçları belirtilir. Tüzükte yer alan amaç kanunlara ve genel ahlaka uygun olmalıdır.
Derneğin bir yerleşim yerinin (adresinin) bulunması zorunludur. İlerleyen aşamalarda derneğin şubelerinin de adreslerini bildirebilirsiniz. Kuruluşta ise dernek merkezi olarak kabul edilecek bir adres bildirmeniz gerekmektedir.
Dernek Kuruluş Süreci
Dernek kurma süreci, aşağıdaki adımlardan oluşmaktadır:
- Kurucular Kurulu Toplantısı: Derneği kuracak kişilerin bir araya gelerek bir toplantı yapması ve dernek tüzüğünü hazırlaması gerekmektedir. Bu toplantıda, derneğin adı, amacı, faaliyet alanı, yönetim kurulu üyeleri gibi hususlar belirlenir.
- Dernek Tüzüğünün Hazırlanması: Dernek tüzüğü, derneğin anayasası niteliğindedir ve derneğin işleyişini düzenleyen temel belgedir. Tüzükte bulunması gereken zorunlu unsurlar, Dernekler Kanunu’nda belirtilmiştir. Tüzükte aşağıdaki hususların yer alması zorunludur:
- Derneğin adı ve merkezi
- Derneğin amacı ve bu amacı gerçekleştirmek için sürdürülecek çalışma konuları ile biçimleri
- Derneğe üye olma ve üyelikten çıkma şartları
- Genel kurulun toplanma şekli, görev ve yetkileri, oy kullanma ve karar alma usul ve şekilleri
- Yönetim kurulunun görev ve yetkileri
- Denetim kurulunun görev ve yetkileri
- Derneğin gelir kaynakları
- Derneğin borçlanma usulleri
- Tüzük değişikliği usulleri
- Derneğin feshi halinde mal varlığının tasfiye şekli
- Gerekli Belgelerin Hazırlanması: Dernek kuruluş bildirimi ve gerekli diğer belgeler hazırlanır. Bu belgeler şunlardır:
- Kuruluş Bildirimi: Dernekler Yönetmeliği’nde belirtilen formata uygun olarak doldurulmuş ve kurucular tarafından imzalanmış kuruluş bildirimi.
- Dernek Tüzüğü: Noter onaylı olması gerekmez.
- Kurucuların Kimlik Fotokopileri: Nüfus cüzdanı veya pasaport fotokopileri.
- Yerleşim Yeri Belgesi: Kurucuların ikametgah adreslerini gösteren belge (e-Devlet üzerinden alınabilir).
- Taahhütname: Kurucuların Dernekler Kanunu’nda belirtilen şartları taşıdıklarına dair taahhütnameleri.
- Adres Beyanı: Derneğin merkez adresini gösteren beyanname.
- Belgelerin İl Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğüne Teslim Edilmesi: Hazırlanan belgeler, derneğin kurulacağı ildeki İl Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğüne (İstanbul için İstanbul Valiliği İl Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğü) elden teslim edilir. Belgelerin eksiksiz ve doğru bir şekilde teslim edilmesi önemlidir.
- Alındı Belgesi Alınması: Belgelerin teslimi sırasında, müdürlük tarafından bir alındı belgesi düzenlenir. Bu belge, dernek kuruluş sürecinin başladığını gösterir.
- Derneğin Tüzel Kişilik Kazanması: İl Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğü, belgeleri inceledikten sonra herhangi bir eksiklik veya usulsüzlük tespit etmezse, derneğin tüzel kişilik kazandığına dair bir yazı düzenler. Dernek, bu yazının tebliğ edilmesiyle tüzel kişilik kazanır.
- Dernek Defterlerinin Tasdiki: Derneğin tüzel kişilik kazanmasının ardından, dernek defterlerinin (örneğin, karar defteri, üye kayıt defteri, gelir-gider defteri) İl Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğüne tasdik ettirilmesi gerekmektedir.
- İlk Genel Kurul Toplantısı: Derneğin tüzel kişilik kazanmasından sonra, en geç altı ay içinde ilk genel kurul toplantısının yapılması zorunludur. Bu toplantıda, yönetim kurulu ve denetim kurulu üyeleri seçilir ve derneğin diğer organları oluşturulur.
Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
- Dernek tüzüğünün hazırlanması, dernek kuruluş sürecinin en önemli aşamalarından biridir. Tüzüğün, Dernekler Kanunu’na ve ilgili mevzuata uygun olarak hazırlanması gerekmektedir. Gerekirse bu konuda uzman bir avukattan destek alınabilir.
- Dernek kurucularının, Dernekler Kanunu’nda belirtilen şartları taşıması zorunludur. Aksi takdirde, dernek kuruluşu reddedilebilir.
- Belgelerin eksiksiz ve doğru bir şekilde hazırlanması, sürecin hızlı ve sorunsuz bir şekilde tamamlanması için önemlidir.
- Dernek faaliyetlerinin, dernek tüzüğünde belirtilen amaçlar doğrultusunda yürütülmesi gerekmektedir.
Bu yazı dernek kurma süreci hakkında genel bir bilgilendirme sağlamaktadır. Dernek kurma süreci, karmaşık ve detaylı bir süreç olabilir. Bu nedenle, sürecin her aşamasında dikkatli olunması ve gerektiğinde uzman bir avukattan veya danışmandan destek alınması önemlidir.
Yasal Uyarı: Bu yazı, yasal tavsiye içermemektedir. Sadece bilgilendirme amaçlıdır. Herhangi bir hukuki işlem yapmadan önce, mutlaka bir avukata danışmanız önerilir.