İhbar Tazminatı Nasıl Hesaplanır

İşten ayrılırken ya da çıkarılırken pek çok kişinin kafasını kurcalayan bir konu vardır: İhbar tazminatı nasıl hesaplanır? Çalışma hayatında herkesin başına gelebilecek bu durum, hem işveren hem de çalışan açısından ciddi sonuçlar doğurabilir.

İhbar tazminatı çalıştığınız süreye göre hesaplanır. İş hayatında, işçi ve işveren arasındaki sözleşmenin sona ermesi durumunda, tarafların belirli yükümlülükleri bulunmaktadır. Bu yükümlülüklerden biri de, belirli şartlar altında ödenmesi gereken ihbar tazminatıdır.

İhbar Tazminatı Nedir?

İhbar tazminatı, belirsiz süreli iş sözleşmesini haklı bir neden olmaksızın fesheden tarafın, karşı tarafa ödemekle yükümlü olduğu bir tazminat türüdür. Amaç, sözleşmeyi fesheden tarafın, diğer tarafa sözleşmenin sona ereceğini önceden bildirme yükümlülüğünü yerine getirmemesinden kaynaklanan mağduriyeti gidermektir. İş Kanunu’nda belirtilen ihbar sürelerine uyulmaması durumunda, bu tazminat ödenir.

İhbar tazminatı, işçinin brüt ücreti üzerinden hesaplanır. Brüt ücret, işçinin eline geçen net ücrete ek olarak vergi ve sigorta primleri gibi kesintilerin de dahil olduğu toplam ücrettir. İhbar tazminatı hesaplanırken, işçinin son brüt ücreti dikkate alınır.

Kimler İhbar Tazminatına Hak Kazanır?

Her çalışan bu hakka sahip mi? Hayır. Belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar, yani süresi belirtilmemiş bir şekilde istihdam edilen kişiler ihbar tazminatı talep edebilir. Fesih işleminin haksız veya bildirim süresine uyulmadan yapılmış olması gerekir.

İhbar Süreleri Nelerdir?

İhbar süresi, çalışanın o iş yerinde ne kadar süreyle çalıştığına bağlıdır:

• 0-6 ay: 2 hafta

• 6 ay – 1,5 yıl: 4 hafta

• 1,5 yıl – 3 yıl: 6 hafta

• 3 yıldan fazla: 8 hafta

İhbar Tazminatı Ne Zaman Gündeme Gelir?

• İşveren, çalışana ihbar süresini vermeden işten çıkarırsa,

• Çalışan, ihbar süresine uymadan işi bırakırsa.

Her iki durumda da karşı taraf mağduriyet yaşar ve bu mağduriyet ihbar tazminatı ile telafi edilir.

İhbar Tazminatı Hesaplama Formülü

Formül aslında oldukça basit:

İhbar Süresi (hafta) × Haftalık Brüt Ücret = İhbar Tazminatı

Brüt ücret; maaş, yol, yemek gibi düzenli ödemeleri kapsar. Hesaplama, çalışanın son aldığı brüt kazanç üzerinden yapılır.

Brüt ve Net Ücret Arasındaki Fark

Hesaplama brüt ücret üzerinden yapılır. Brüt; çalışanın maaşına vergi ve kesintiler yapılmadan önceki halidir. Ancak ödeme yapılırken gelir vergisi kesintisi düşüldüğü için eline geçen tutar daha azdır.

Hesaplamada Dikkate Alınan Diğer Ödemeler

Yalnızca maaş değil; yol parası, yemek ücreti, primler ve düzenli ödenen diğer sosyal haklar da brüt ücrete eklenmelidir. Örneğin bir çalışanın aylık 20.000 TL maaşı varsa ve her ay 1.000 TL yemek, 500 TL yol ücreti alıyorsa; brüt ücret 21.500 TL’dir.

Örnek İhbar Tazminatı Hesaplamaları

Örnek 1:

• 2 yıldır çalışan bir kişi

• Aylık brüt maaşı: 25.000 TL

• İhbar süresi: 6 hafta

• Haftalık ücret: 25.000 ÷ 4 = 6.250 TL

6 × 6.250 TL = 37.500 TL ihbar tazminatı

Örnek 2:

• 4 yıldır çalışan

• Brüt maaş + yan ödemeler: 30.000 TL

• İhbar süresi: 8 hafta

8 × (30.000 ÷ 4) = 8 × 7.500 = 60.000 TL

Örnek 3

Diyelim ki, bir işçi 5 yıldır aynı işyerinde çalışmaktadır ve brüt ücreti 20.000 TL’dir. İşveren, işçinin iş sözleşmesini haklı bir neden olmaksızın feshetmek istemektedir. Bu durumda, işverenin işçiye ödemesi gereken ihbar tazminatı aşağıdaki gibi hesaplanır:

1. İhbar Süresi: İşçi 5 yıldır çalıştığı için ihbar süresi 8 haftadır.
2. Günlük Brüt Ücret: 20.000 TL / 30 gün = 666,67 TL ( bir ay 30 gün olarak kabul edilir)
3. İhbar Tazminatı: 666,67 TL x (8 hafta x 7 gün) = 666,67 TL x 56 gün = 37.333,52 TL

Bu durumda, işverenin işçiye ödemesi gereken ihbar tazminatı 37.333,52 TL’dir.

İhbar Süresine Uyulmaması Durumunda Ne Olur?

Taraflardan biri ihbar süresine uymazsa, uyulmayan sürenin bedeli kadar tazminat ödemek zorunda kalır. Bu bir ceza değil, hak ihlali sonucu doğan telafi ödemesidir.

Karşılıklı Anlaşmalı Fesihte İhbar Tazminatı

Taraflar karşılıklı anlaşarak sözleşmeyi sona erdirirse ihbar tazminatı söz konusu olmaz. Çünkü iki taraf da kendi rızasıyla fesih yapmıştır. Ancak bu durum kıdem tazminatını ortadan kaldırmaz.

İhbar Tazminatı ile Kıdem Tazminatı Arasındaki Fark

• Kıdem Tazminatı: İşçinin çalışma yılına göre hesaplanır.

• İhbar Tazminatı: Bildirim süresine uyulmamasından doğar.
  Kıdem bir ödül gibidir, ihbar ise haber vermemenin bedelidir.

İhbar Tazminatında Zamanaşımı Süresi

Zamanaşımı süresi 5 yıldır. Yani işten çıktıktan sonra 5 yıl içinde dava açmazsanız hakkınız düşer. Bu yüzden geç kalmamak önemlidir.

İhbar Tazminatında Dikkate Alınacak Hususlar:

• Giydirilmiş Ücret: İhbar tazminatı hesaplanırken, işçinin sadece temel ücreti değil, aynı zamanda düzenli olarak aldığı diğer ödemeler de (yemek ücreti, yol ücreti, prim, ikramiye vb.) dikkate alınır. Bu ödemeler de brüt ücrete eklenerek ihbar tazminatı hesaplanır. Bu duruma “giydirilmiş ücret” denir.
• Vergi ve Kesintiler: İhbar tazminatı brüt ücret üzerinden hesaplansa da, ödeme yapılırken gelir vergisi kesintisi yapılır. İşçinin eline geçen net ihbar tazminatı, brüt tutardan bu kesinti yapıldıktan sonra kalan miktardır.
• İhbar Öneli Verilmesi: İşveren, işçiyi işten çıkarmadan önce ihbar süresi kadar önceden bildirimde bulunursa, ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğünden kurtulur. Ancak, bu durumda işçinin ihbar süresi boyunca çalışmaya devam etmesi gerekir.
• İş Arama İzni: İşveren, ihbar süresi içinde işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini vermekle yükümlüdür. Bu izin, İş Kanunu’nun 27. maddesinde düzenlenmiştir.

İhbar tazminatına hak kazandığını düşünen ve işvereni tarafından bu tazminatı ödenmeyen işçi, dava yoluyla hakkını arayabilir. İhbar tazminatı davası, iş mahkemelerinde açılır. Dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorunludur. Arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamazsa, dava açılabilir.

İhbar Tazminatına Hak Kazanma Şartları Nelerdir?

İhbar tazminatına hak kazanabilmek için aşağıdaki şartların sağlanması gerekmektedir:

1. Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi: İş sözleşmesinin belirli bir süre için değil, sürekli bir çalışma ilişkisi için yapılmış olması gerekmektedir. Belirli süreli iş sözleşmelerinde ihbar tazminatı söz konusu olmaz.
2. İş Sözleşmesinin Feshi: İş sözleşmesinin işveren veya işçi tarafından feshedilmiş olması gerekmektedir. Ancak, her fesih ihbar tazminatına yol açmaz.
3. Haklı Neden Olmaksızın Fesih: Feshin, İş Kanunu’nda belirtilen haklı nedenlere dayanmaması gerekmektedir. Eğer fesih haklı bir nedene dayanıyorsa, ihbar tazminatı ödenmez. Haklı nedenler, işçi veya işverenin kusurundan kaynaklanan ve iş ilişkisinin devamını çekilmez hale getiren durumlardır.
4. İhbar Sürelerine Uyulmaması: Fesih bildiriminin, İş Kanunu’nda belirtilen ihbar sürelerine uygun olarak yapılmaması durumunda ihbar tazminatı ödenir. İhbar süreleri, işçinin kıdemine göre değişir.

Sıkça Sorulan Sorular (FAQs)

1. İhbar tazminatı sadece işveren tarafından mı ödenir?
Hayır. İşçi de ihbar süresine uymadan işi bırakırsa işverene tazminat ödemek zorunda kalabilir.

2. İhbar tazminatı net mi brüt mü hesaplanır?
Brüt ücret üzerinden hesaplanır, ödeme sırasında gelir vergisi ve damga vergisi kesintileri yapılır.

3. Asgari ücretli biri ihbar tazminatı alabilir mi?
Evet, ihbar süresi dolmadan çıkarılırsa asgari ücretli çalışan da tazminat alabilir.